استفاده مجدد از پساب

امكانسنجي استفاده مجدد از پساب ها و آبهاي برگشتي در مصارف مختلف و تعيين محدوديتهاي كيفي مربوط، يكي از ابعاد با اهميـت در برنامه ريزي بهره برداري از اين منابع محسوب ميشود. با شناختي كه از كميت و كيفيت پساب ها و آبهاي برگشتي حاصل شده، به اختصار قابليت مصارف مختلف اين منابع در مصارف مورد نظـر بيـان گرديـده و محـدوديتهـاي مربوط براي هر يك از بخشهاي آبهاي برگشتي و پسابها ارائه شده و تلاش گرديده اولويـت بهـرهبـرداري هـا از ايـن منـابع در مصارف اصلي در سطح حوضه ها ارائه گردد.

استفاده مجدد از پساب در كشاورزي

مصارف كشاورزي با توجه به حجم زياد مورد نياز، به عنوان يكي از مصارف اصلي پساب ها و آبهاي برگشتي محسوب ميشـود.
از بين منابع مختلف پسابها و منابع برگشتي، فاضلابهاي خانگي به خاطر حجم زياد و كيفيت مناسب تر بعد از طي مراحل تـصفيه براي مصارف كشاورزي از اولويت بيشتري برخوردار ميباشد. در استفاده از پسابهاي خانگي براي مصارف زراعي توجه بـه خـواص بهداشتي از جمله كليفرم، فكال كليفرم و تخم انگلهاي نماتودي از اهميـت بـالايي برخـوردار بـوده و از عوامـل محـدوديتزا در انتخاب الگوي كشت محسوب ميشوند.
پسابهاي صنعتي به دليل حجم كم، پراكندگي و كيفيت متنوع و دارا بودن تركيبات مختلف از جمله فلزات سـنگين و تركيبـات شيميايي، براي مصارف كشاورزي در اولويت آخر ميباشند. از بين پـسابهـاي صـنعتي، پـسابهـاي مربـوط بـه صـنايع غـذايي ازويژگيهاي كيفي مناسبتري براي مصارف كشاورزي برخوردار ميباشند. در صورت استفاده از اين پسابهـا بـراي مـصارف زراعـي توجه به غلظت فلزات سنگين، هدايت الكتريكي EC ، تركيبات شيميايي آلي و معدني ضروري بـوده و نيـاز بـه رعايـت ملاحظـات زيست محيطي شديدتري ميباشد.
زه آب هاي كشاورزي بيشترين حجم آبهاي برگشتي را دارا بوده و با توجه به كيفيت آب مصرفي، خاكشناسي منطقـه، الگـوي كشت و شرايط اقليمي از كميت و كيفيت متفاوتي برخوردار ميباشند. اين منابع با توجه به حجم زياد و كيفيت خـوب بـراي مـصارف زراعي مناسب بوده و مهمترين عامل محدوديتزاي كيفي آنها ميزان هدايت الكتريكي EC ميباشد.

استفاده مجدد از پساب تغذيه آبهاي زيرزميني

تغذيه مصنوعي، به ويژه در فصول غير زراعي از اهميت خاصي در بهره برداري از پسابها و آبهاي برگشتي برخوردار ميباشد. در استفاده از اين منابع براي تغذيه مصنوعي توجه به كيفيت آب، به ويژه تركيبات محلـول از جملـه نيتـرات و سـموم از اهميـت خاصي برخوردار است. اين تركيبات به واسطه حلاليت در آب قادر به نفوذ به آبخوان و تهديد كيفي آن ميباشند. مواد غيرمحلـول در لايه هاي خاك فيلتر شده و قادر به نفوذ به آبخوان نميباشند. ذرات معلق و قابل ته نشين از شاخصهاي مهم ديگـري اسـت كـه بـا ته نشيني و ايجاد گرفتگي در خلل و فرج خاك باعث كاهش كارايي اين روش ميگردد.

از بين منابع اصلي پسابها و آبهاي برگشتي استفاده از فاضلابهاي تصفيه شده خـانگي بـراي تغذيـه مـصنوعي بـه ويـژه در فصول غير زراعي مقدور بوده و در اين زمينه، توجه به غلظت عناصر مغذي و مواد آلي محلول از ملاحظات و محدوديتهاي مهم به شمار ميرود.
در زمينه زه آبهاي كشاورزي مهمترين عامل محدوديتزا، هدايت الكتريكي بالا، وجود سموم و علفكشهـا و در درجـه بعـدي عناصر مغذي ميباشد. به همين دليل استفاده از اين منابع براي تغذيـه مـصنوعي در اولويـت نبـوده و در صـورت الـزام در اسـتفاده، ملاحظات زيست محيطي شديد و پايش كيفي آبخوان از نظر عناصر مغذي، هدايت الكتريكي و سموم ضروري ميباشد. فاضلابهاي صنعتي با توجه به دارا بودن فلزات سنگين، تركيبات شيميايي آلي و معدني، در صورت استفاده در تغذيـه مـصنوعي باعث عوارض زيستمحيطي از جمله تجمع فلزات در خاك و آلودگي آبخوان خواهند بود. در ايـن زمينـه تنهـا اسـتفاده از فاضـلاب صنايع فاقد آلاينده هاي فلزي، مواد شيميايي آلي و معدني محلول و…امكانپذير است.

استفاده مجدد از پساب در آبياري فضاي سبز

آبياري فضاي سبز يكي از مصارف مجدد پسابها و آبهاي برگشتي ميباشـد. محـدوديتهـاي اسـتفاده از ايـن منـابع عمـدتا، پراكندگي فضاي سبز در سطح شهر و هزينه انتقال پساب از تصفيهخانهها به اين مناطق ميباشد كه تا حد زيادي استفاده از اين منابع را با محدوديت مواجه ميسازد. از نظر كيفي عامل مهم محدوديتزا در استفاده از فاضلابهاي تصفيه شده براي آبياري فضاي سـبز، استاندارد بهداشتي آن ميباشد كه نياز به كيفيت بالايي از نظر كليفرم، فكال كليفرم و تخم انگل نماتود دارد. ايـن مـسايل تـا حـد زيادي در آبياري فضاي سبز و جنگلكاريهاي بيرون شهر كمرنگتر ميباشد. با توجه به اينكـه اراضـي زراعـي در خـارج از شـهر متمركز بوده و فاصله نسبتا زيادي با شهر دارد، استفاده از زهآبهاي كشاورزي براي فضاي سبز با مشكل مواجـه بـوده ولـي امكـان استفاده از اين منابع در جنگلكاري و احداث كمربند سبز حاشيه شهرها وجود دارد. پسابهاي صنعتي با توجـه بـه نقطـهاي بـودن و پراكندگي صنايع، امكان استفاده در آبياري فضاي سبز شهري را نداشته ولي قابليت استفاده در فضاي سبز خود كارخانه و مجتمعهاي صنعتي را دارا ميباشد. اين عمل به طور موفقيت آميزي در بسياري از صنايع در شهرهاي مختلف در حال انجـام مـيباشـد. در ايـن زمينه توجه به كيفيت پساب به ويژه ميزان هدايت الكتريكي، غلظت فلزات سنگين و مواد آلي سخت تجزيهپذير به دليل تاثيرگـذاري به بافت خاك از اهميت بالايي برخوردار ميباشد.

استفاده مجدد از پساب در مصارف شرب

قابليت استفاده از پسابها و آبهاي برگشتي براي مصارف شرب بنا به دلايل زير در كشور منتفي بوده و در اين مطالعات نيز بـه
آن پرداخته نشده است.

•  براي حصول استاندارد مصارف شرب نياز به مراحل تصفيه تكميلي ميباشد كه با توجه به هزينه مربوط توصيه نميگردد.
• كمبود آب در سطح كشور در حدي نيست كه استفاده از اين منابع را براي مصرف شرب توجيه كند.
• مسايل اجتماعي فرهنگي مربوط، استفاده از اين منابع را حتي در صورت رسيدن به استانداردهاي كيفي مورد نظر منتفي ميسازد.

استفاده مجدد از پساب شيلات و محيط زيست

بر اساس دستورالعمل سازمان بهداشت جهانيWHO استفاده مجدد از پساب براي استخرهاي پرورش ماهي بايد عـاري از تخـم انگل نماتودها بوده و تعداد كليفرم مدفوعي در آنها بيش از 1000عدد در هر 100ميلـيليتـر نباشـد. بعـضي از نمـاتودهـا از جملـه كلونوركيس، شيستوزوما از جمله انگلهايي هستند كه در استفاده از اين منابع براي آبزيپروري داراي محدوديت ميباشند. در استفاده از پسابهاي شهري در آبزيپروري مهمترين عامل محدوديتزا، كليفرم، فكال كليفرم و تخم انگل نماتود ميباشد. در صورت تامين استانداردهاي بهداشتي امكان استفاده از اين منابع در اين بخش مقدور بوده ولي نياز بـه پـايش دقيـق محـصولات  توليدي و پساب ورودي به بركه دارد. در زمينه استفاده از زهآبهاي كشاورزي در آبزيپروري با توجه به اسـتانداردهـاي سـختگيرانه، سموم و علفكشها مهمترين عامل محدوديتزا بوده كه استفاده از اين منابع را با محدوديت مواجه ميسازد.در زمينه فاضلابهـاي صنعتي با توجه به كيفيت اين منابع و وجود فلزات سنگين، تركيبـات شـيميايي و نوسـانات شـديد PHو قلياييـت بـراي اسـتفاده در آبزيپروري توصيه نميگردد.
در زمينه مصارف محيط زيست، امكان استفاده از پسابها و آبهاي برگشتي موجود بوده ولي با توجه استانداردهـاي سـختگيرانه مربوط به ،BOD ،كليفرم مدفوعي، فلزات سنگين و سموم و علفكشها، عملا استفاده از پسابهاي شهري و صـنعتي و زهآبهـاي كشاورزي را در اين مصارف با محدوديت مواجه ميسازد. مهمترين عامل محدوديتزاي كيفي در استفاده از پسابهاي خانگي جهت استفاده در محيط زيست، كلـيفـرمهـاي مـدفوعي و BODبوده و در استفاده از زه آبهاي كشاورزي بقاياي سموم و علفكشها در استفاده از پسابهاي صنعتي بسته بـه نـوع صـنعت، غلظت فلزات سنگين و مواد آلي ميباشد.